การเปลี่ยนผ่านรัชกาลจะทำให้ประชาธิปไตยไทยสิ้นไป?

ที่มา Thai E-News

โดย Stanley A. Weiss
ที่มา Los Angeles Times

บทความเกี่ยวเนื่อง:The Economist:พ่อร่วงโรย ลูกๆสามัคคีเภท

สัปดาห์นี้เมื่อ 60 ปีที่แล้ว กษัตริย์ภูมิพลอดุลยเดชเสด็จนิวัติสู่ประเทศไทย ขณะนั้นพระชนมายุ22ชันษา เสด็จประทับในต่างประเทศมาตลอดเกือบพระชนม์ชีพ

พระองค์เข้าสู่พระราชพิธีราชาภิเษก 4 ปีให้หลังพระเชษฐาสวรรคต พสกนิกรชาวไทยกว่าครึ่งล้านร่วมเฉลิมฉลองการพระราชพิธีนั้นบนท้องถนนในกรุงเทพมหานคร ข้อเขียนเกี่ยวกับพระราชประวัติบันทึกว่า “สำหรับนักโหราศาสตร์แล้ว สวรรค์ได้พิสูจน์ให้เห็นถึงความมหัศจรรย์: ก่อนการเสด็จนิวัตสู่มหานครของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้สามวัน เกิดปรากฎการณ์ลูกเห็บตกในกรุงเทพ ถือเป็นครั้งแรกนับตั้งแต่ปีแต่ปีพ.ศ.2476"

พระองค์มีพระราชสมภพที่แมสซาชูเส็ตต์ ศึกษาที่สวิตเซอร์แลนด์ ทรงดนตรีแจ๊ซ กษัตริย์ภูมิพลดูเหมือนจะไม่เข้ากับพระราชบัลลังก์ไทย ทว่าผ่านไปหลายทศวรรษ กษัตริย์กลับได้รับความเทิดทูนสักการะจากพสนิกรชาวไทย--ราวกับลัทธิบูชา--อันเนื่องมาแต่พระมหากรุณาธิคุณ,พระราชจริยาวัตร และการอุทิศพระวรกายเพื่อพสกนิกรของพระองค์

สิ่งที่ดูขัดกันนี้ก็คือว่า กษัตริย์ที่ครองราชย์ยาวนานที่สุดในโลกอาจจะติดกับดักความสำเร็จของพระองค์เอง หรือกล่าวให้ตรงก็คือ พระราชมรดกของพระองค์อาจจะเป็นที่ระคายเคืองจากการสืบทอดพระราชบัลลังก์ที่ดูจะขาดความราบรื่น ขณะนี้พระชนมายุ 82 ชันษา กษัตริย์ภูมิพลทรงมีพระประชวร และไม่มีใครรู้ว่าอะไรจะเกิดขึ้นต่อไป ซึ่งทำให้เกิดความตึงเครียดแก่นักลงทุนในกรุงเทพฯและทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยามที่ชาติเกิดวิกฤตการณ์ทางการเมืองเช่นนี้

กษัตริย์ทรงเป็นสัญลักษณ์แห่งความสามัคคีของคนไทยมายาวนาน ทว่าวันนี้แตกแยกออกเป็นฝักฝ่ายทางการเมืองและทางสังคม เวลานี้คำถามในใจของคนจำนวนมากก็คือ ประชาธิปไตยที่ไร้เสถียรภาพของประเทศไทยนั้น จะยืนยงได้นานกว่ากษัตริย์อันทรงเป็นที่รักยิ่งหรือไม่?

นับแต่ปี 2549 เมื่อทหารโค่นล้มนายกรัฐมนตรีจากการเลือกตั้งที่ได้รับความนิยม ทักษิณ ชินวัตร ความเคลื่อนไหวในเชิงอำนาจก็ได้ทำให้การเมืองไทยแตกแยก ผู้ประท้วงมหาศาลคือ"เสื้อแดง" ส่วนใหญ่เป็นชาวชนบทและยากจน ซึ่งฝ่ายปกครองชนชั้นนำที่เชื่อกันว่ามหาเศรษฐีโทรคมนาคมทักษิณส่งท่อน้ำเลี้ยงมาหนุนเสื้อแดงจากต่างประเทศ เพื่อกดดันต่อนายกรัฐมนตรีอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เพื่อให้ยุบสภาจัดเลือกตั้งใหม่

อีกฝ่าย"เสื้อเหลือง" กลุ่มนิยมกษัตริย์,ทหารและชนชั้นกลางในเมือง ซึ่งพากันวิพากษ์ระบอบการปกครองของทักษิณว่าประพฤติมิชอบ ซึ่งกลุ่มนี้พยายามโน้มน้าวครอบงำคนกรุงเทพฯ ซึ่งเป็นชาวนครหลวงที่ถือครองความมั่งคั่งมากกว่าคนยากจนในชนบทถึง13เท่าตัว

ศาลฎีกาแผนกคดีอาญาผู้ดำรงตำแหน่งคดีทางการเมืองได้ตัดสินพิพากษาเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมาให้อายัดทรัพย์ทักษิณไว้ราว1.4พันล้านดอลลาร์(46,000ล้านบาท) โดยอ้างว่าพัวพันกับการคอรัปชั่น ยิ่งทำให้เพิ่มการเผชิญหน้าตึงเครียดระหว่าง2ฝ่าย กลุ่มเสื้อแดงนับแสนได้เดินขบวนประท้วงในเดือนนี้

เมื่อเดือนธันวาคม กษัตริย์ภูมิพลซึ่งมีพระพลานามัยไม่สมบูรณ์ดีได้ปรากฎพระองค์ที่โรงพยาบาล ทรงเรียกร้องชาวไทยให้"คำนึงถึงผลประโยชน์ส่วนรวมก่อนผลประโยชน์ส่วนตน" ทว่าความกลัวการเปลี่ยนแปลงรัชกาลก็เข้าครอบงำจิตใจ และเกิดความโกลาหลแก่ประเทศที่มีประชากร 65 ล้านคน

พระราชมณเฑียรบาลการสืบพระราชสันตติวงศ์ปี 2467 กำหนดว่า ผู้ที่จะสืบทอดราชบัลลังก์ต้องเป็นชาย ดังนั้นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ์จะขึ้นสืบทอดพระราชบัลลังก์สืบต่อจากพระราชบิดา โชคไม่ดีที่ว่ามกุฎราชกุมารนั้นทรงมีพระจริยาวัตรที่พิเศษออกไปจากพระราชบิดา ครั้งหนึ่งนานมาแล้วนักธุนกิจคนหนึ่งบอกข้าพเจ้า มกุฎราชกุมารจะสืบทอดพระราชภารกิจได้เพียงใด

รัฐธรรมนูญไทยปี 2517 กำหนดไว้ว่าในกรณีที่ไม่มีพระราชโอรส รัฐสภาสามารถที่จะแต่งตั้งพระราชธิดาขึ้นสืบราชบัลลังก์ก็ได้ พสกนิกรชาวไทยจำนวนมากรู้สึกว่า สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธรอาจจะเป็นตัวเลือกที่ยอดเยี่ยม ทว่าผู้เชี่ยวชาญชาวไทยบอกข้าพเจ้าว่าตราบเท่าที่พระราชโอรสทรงพระชนม์ชีพอยู่"โอกาสที่สมเด็จพระเทพฯจะขึ้นสู่พระราชบัลลังก์ก็เป็นเพียงความฝัน"พวกเขาคาดกันว่า พระราชบัลลังก์คงเป็นของสมเด็จพระบรมฯและสถาบันกษัตริย์ก็อาจจะ"อ่อนแอลงและเปลี่ยนแปลงไปตลอดกาล"

นั่นจะหมายถึงการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองด้วยเช่นกัน วิธีการหนึ่งคือการควบคุมประชาธิปไตยโดยอ้างว่า เพื่อปกป้องกษัตริย์อันเป็นที่เคารพ – ตามที่ฝ่ายอำมาตย์เสื้อเหลืองได้ลงมือกระทำในปี 2551 – จะเป็นเรื่องยากเย็นแสนเข็ญอย่างยิ่งสำหรับพวกนิยมเจ้าที่จะกุมอำนาจโดยเบ็ดเสร็จไว้ หากกษัตริย์ที่ได้รับความกังขานั้น ขาดความจงรักภักดีจากบรรดามวลชน

แล้วกองทัพหละเป็นอย่างไร ก็มีหน้าที่ในการทำรัฐประหารมา 18 ครั้งนับแต่ปี 2478 นักธุรกิจผู้มีชื่อเสียงคนหนึ่งบอกกับข้าพเจ้าว่า กรณีเลวร้ายที่สุดที่เขามองต่อสถานการณ์การเมืองเวลานี้คือ หากมีผู้นำอายุน้อย และมีบุคลิกที่ดึงดูด ผงาดขึ้นมาเป็นผู้นำในช่วงการเคลื่อนไหวของเสื้อแดง และเรียกร้องให้ยุติการ “ปฏิบัติสองมาตรฐานในสังคมไทย” สิ่งนี้อาจจะกระตุ้นให้กองทัพรู้สึกถึงความจำเป็นที่จะต้องใช้กำลังเข้าปราบเพื่อรักษาสถานะภาพที่ตัวเองเป็นอยู่ ช้างน้อย นักเขียนที่ประจำประเทศไทยคาดว่า กองทัพอาจจะสกัดกั้นการเลือกตั้งในครั้งหน้า และคาดการณ์ว่าทหารคงกระสันที่จะปล้นอำนาจจากผู้ชนะอีกเป็นแน่แท้

สิ่งที่คาดหวังกันที่สุดรูปแบบหนึ่งหากมีการเปลี่ยนรัชกาลก็คือ จะจุดประกายให้ประชาธิปไตยมีวุฒิภาวะขึ้น ผ่านทางสถาบันต่างๆ ภาคประชาสังคม และกลุ่มการเมืองต่างๆ

ขั้นแรกจะต้องกำหนดวาระแห่งชาติเกี่ยวกับอำนาคต ซึ่งก็คงเกิดขึ้นไม่ได้ตราบเท่าที่ยังบังคับใช้กฎหมายหมิ่นพระบรมเดชานุภาพอย่างเข้มงวด ประเด็นเรื่องการสืบทอดพระราชบัลลังก์ยังคงเป็นเรืองที่ต้องห้าม

ภูมิพลอดุลยเดชนั้นมีความหมายว่า"พลังของแผ่นดิน,อำนาจอันหาที่เปรียบมิได้" บางทีของขวัญอันยิ่งใหญ่ที่สุดที่จะสามารถพระราชทานแก่ประเทศก็คือ ทรงยินยอมและเริ่มต้นวางแผนสำหรับชีวิตของพสกนิกรชาวไทยเมื่อมีการเปลี่ยนผ่านรัชกาล

........
*Stanley A. Weiss,has spent part of the year in Thailand for more than 20 years, is founding chairman of Business Executives for National Security, a nonpartisan organization based in Washington.