ฤาซีเรียจะกลายเป็น"โดมิโน"ตัวต่อไป?

ที่มา มติชน

หลังจากการล่มสลายของผู้นำเผด็จการในตูนิเซียและอียิปต์ อีกทั้งสถานการณ์ความรุนแรงที่แผ่ขยายไปตลอดแนวกลุ่มชาติอาหรับ นับตั้งแต่อัลจีเรียจนกระทั่งถึงอิหร่าน หลายคนเริ่มสงสัยว่า"โดมิโน"ตัวต่อไปในเกมการเมืองครั้งนี้จะเป็นใคร

ซีเรีย ซึ่งมีการปกครองในระบบเผด็จการที่คล้ายคลึงกับตูนิเซียและอียิปต์ อาจไม่ใช่ประเทศต่อไป แต่อย่างไรก็ดี ถือว่าเป็นประเทศที่อาจก้าวถึงจุดแตกหักได้ไม่ยาก

ทฤษฎีโดมิโน่แบบเก่า ในด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศอาจถูกนำมาใช้ได้อย่างคร่าวๆ ในการเน้นย้ำให้เห็นถึงความเชื่อมโยงของประเทศต่างๆในภูมิภาค ประเทศกลุ่มอาหรับทุกวันนี้ หรืออาจเปรียบเทียบได้กับกระดานหมากรุก ที่การเคลื่อนที่เบี้ยหมากรุกตัวใดตัวหนึ่ง อาจส่งผลกระทบกระเทือนต่อความสัมพันธ์ของหมากตัวอื่นบนกระดาน

ในทุกวันนี้ ขณะที่การประท้วงมีจำนวนเพิ่มขึ้นเท่าทวีคูณ รัฐบาลของประเทศอาหรับทั้งจากตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนืออาจเชื่อว่า หากต้องการเรื่องราวต่างๆด้วยตนเอง ความขัดแย้งภายในย่อมเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

ในซีเรีย ดูเหมือนว่าการประท้วงต่อต้านภาวะชะงักงันทางการเมืองที่มีความเปราะบางอาจเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้เสมอ ขณะที่ทุกวันนี้ ประชาชนคนธรรมดาในซีเรีย ต่างต้องประสบกับภาวะความตกต่ำทางเศรษฐกิจและสังคมอย่างรุนแรง ซึ่งรวมถึงอัตราการว่างงานที่พุ่งขึ้น ราคาอาหารที่เพิ่มขึ้น การถูกจำกัดด้านเสรีภาพส่วนบุคคล และการคอร์รัปชันที่เป็นเหมือนโรคเรื้อรัง ปัจจัยดังกล่าวแทบไม่แตกต่างจากสาเหตุของการประท้วงขับไล่รัฐบาลในหลายประเทศ ซึ่งเริ่มจากการเรียกร้องสภาพความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น จนกลายเป็นการเรียกร้องเสรีภาพและประชาธิปไตยอย่างเต็มรูปแบบ

รัฐบาลในกรุงดามัสกัสต่างรู้สึกหวั่นเกรงต่อเหตุประท้วงที่อาจก่อตัวได้เมื่อใดก็ได้ หนทางที่ดีที่สุดในการหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้าระหว่างประชาชนและทหารก็คือกระบวนการปฏิรูปการเมืองที่แท้จริงที่นำไปสู่การเลือกตั้งและการมีรัฐบาลสมานฉันท์แห่งชาติ อย่างไรก็ดี ความเฉื่อยชาที่ยังคงติดแน่นในรัฐบาลชุดปัจจุบัน กลายเป็นสิ่งที่ขัดขวางกระบวนการดังกล่าวไม่ให้เดินไปข้างหน้าเท่าที่ควร

แต่แทนที่รัฐบาลซีเรียจะพยายามเร่งผลักดันกระบวนการดังกล่าว กลับเสนอ"เครื่องล่อใจ"ประเภทต่างๆ เพื่อเป็นเครื่องรับประกันว่าผู้ลงคะแนนเสียงหลักจะยังคงไม่แตกแถวไปไหน อาทิ โครงการแจกคอมพิวเตอร์โน้ตบุคให้แก่ครูอาจารย์ การเพิ่มเงินอุดหนุนให้แก่แรงงานในภาคสาธารณะ และการขจัดกลุ่มนักปฏิรูปการเมือง แต่สถานการณ์ทางการเมืองในปัจจุบันจำเป็นต้องมีการนำมาตรการที่เข้มงวดยิ่งขึ้นมาใช้ การยกเลิกการประกาศภาวะฉุกเฉินซึ่งบังคับใช้มาตั้งแต่ปี 1963 ซึ่งเท่ากับเป็นการลดอำนาจของรัฐบาลและเจ้าหน้าที่ตำรวจ อาจเป็นทั้งสัญลักษณ์และขั้นตอนที่ชัดเจนในการก้าวไปสู่ทิศทางที่ถูกต้อง

หากว่ารัฐบาลซีเรีย หรือกระทั่งผู้นำชาติอื่นๆในกลุ่มอาหรับ ยังไม่เริ่มที่จะตระหนักได้ว่าเสรีภาพคือสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน นั่นอาจทำให้แม้กระทั่งความอดทนอดกลั้นอย่างที่สุดของประชาชนส่วนใหญ่อาจไม่เหลืออีกก็เป็นได้ ราคาสินค้าอุปโภคบริโภคที่สูงขึ้น อาจเป็นชนวนที่ก่อให้เกิดการประท้วงขึ้นในประเทศทางแอฟริกาเหนือก็จริง แต่การเริ่มหันเหความสนใจเพื่อให้มีการปฏิรูปทางการเมืองของกลุ่มผู้ประท้วงที่เป็นไปอย่างรวดเร็ว นั่นอาจทำให้ไม่มีใครสามารถรับมือกับเหตุรุนแรงได้ทัน

การจัดการปัญหาอาจเป็นไปไม่ได้ในความจริงที่จะไม่มีการหลั่งเลือด เช่นที่เราเห็นในเหตุประท้วงหลายครั้งที่ผ่านมา ดังนั้นรัฐบาลซีเรียจึงทราบดีว่าตนจำเป็นต้องตอบสนอง ตั้งแต่นี้ไปโดยใช้มาตรการการปฏิรูปแบบ"ไม่เต็มใจ"ที่เพิ่งร่างไว้อย่างคร่าวๆ แต่การพยายามสะสางปัญหาความคับข้องใจที่ฝังรากลึกด้วยการพูดจาภาษาดอกไม้ และข้อเสนอกองโต ก็เหมือนกับการพยายามดับไฟที่กำลังโหมไหม้ป่าด้วยเครื่องฉีดน้ำเพียงเครื่องเดียว ทางออกต่อปัญหาของซีเรียจึงจำเป็นต้องมีแก่นสารและสาระสำคัญเทียบเท่ากับปัญหาที่กำลังเกิดขึ้น

กระทั่งปัจจุบัน รัฐบาลซีเรียยังคงหวังว่า การใช้ถ้อยคำชักจูงโน้มน้าวต่อนโยบายการต่อต้านอิสราเอลและชาติตะวันตก สามารถเป็นเกราะในการปกป้องตนเองได้ ในขณะที่แทบไม่พบว่าปัญหาเรื่องอิสราเอลและปาเลสไตน์เป็นประเด็นสำคัญในการเรียกร้องในตูนิเซียและอียิปต์ นอกจากนั้น ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เมื่อเครื่องบินรบอิสราเอลพุ่งเป้าโจมตีซีเรีย กลับไม่มีเสียงใดๆออกมาจากปากของรัฐบาล และยังคงไม่มีต่อไปแม้ว่าเครื่องบินของอิสราเอลกำลังบินอยู่เหนือทำเนียบประธานาธิบดีก็ตาม

รัฐบาลอ้างว่า นี่ถือเป็นส่วนหนึ่งของมาตรการแสดง"ความอดกลั้น"เช่นเดียวกับประเทศพันธมิตรพี่ใหญ่อย่างอิหร่านปฏิบัติ อย่างไรก็ดี ข้อมูลจากวิกิลีกส์เปิดเผยให้ทราบว่า ผู้นำซีเรียได้กล่าวต่อรัฐบาลอิหร่านว่าไม่จำเป็นต้องใส่ใจต่อสงครามใดๆก็ตามที่ตนกระทำต่ออิสราเอล เนื่องจากอิสราเอลอ่อนแอเกินไป ดังนั้นจึงถือเป็นความผิดมหันต์ หากรัฐบาลซีเรียคิดว่ากลยุทธ์การหันเหความสนใจแบบเดิมๆจะทำให้ตนหลุดพ้นจากภาระรับผิดชอบ ในทางกลับกัน ยังคงมีกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่มีการศึกษา ที่ยังคงไม่สามารถหางานที่เหมาะสมกับตนเองได้ ซึ่งรัฐบาลได้นำพวกเขา เพื่อจัดตั้งเป็นกลุ่มแกนนำประท้วง ซึ่งใช้สโลแกนทางการเมืองที่ไร้จุดหมาย เพื่อแสดงจุดยืนต่อการคงไว้ซึ่งการประกาศภาวะฉุกเฉิน เพื่อความชอบธรรมในการยังคงอยู่ในอำนาจต่อไป

ประชาชนชาวซีเรีย มีความอดทน แข็งแกร่ง ยืดหยุ่นได้สูง และเต็มไปด้วยความคิดริเริ่ม ครอบครัวและความผูกพันต่อสังคมยังคงเป็นสิ่งที่อยู่เหนือความทุกข์ยากทั้งปวง เมื่ออาหารขาดแคลน พวกเขายังคงแบ่งปัน เมื่อรัฐบาลปิดกั้นข่าวสารทางอินเตอร์เน็ต พวกเขาก็ใช้พร็อกซี่ เซิร์ฟเวอร์แทน

แต่นั่นก็ไม่ใช่สิ่งที่พวกเขาควรกระทำ พวกเขาไม่ควรนำสวัสดิภาพของตนเข้าไปเสี่ยงเมื่อเขาพยายามติดต่อกับโลกออนไลน์ ไม่มีใครต้องการเห็นท้องถนนในกรุงดามัสกัสเต็มไปด้วยการประท้วง หรือกระทั่งความรุนแรงที่เกิดขึ้นจากการเผชิญหน้าระหว่างผู้ประท้วงและตำรวจ สิ่งที่คนซีเรียต้องการก็คือการเจรจาที่สามารถสื่อความหมายกับรัฐบาลได้

รัฐบาลจำเป็นต้องคำนึงถึงประเด็นดังกล่าว แม้ว่าตนเองจะได้ใช้ความพยายามไปมากเพียงใดก็ตาม ต้องอย่าลืมว่าคนซีเรียได้เป็นประจักษ์พยานต่อเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในตะวันออกกลางเช่นเดียวกับประชาชนในประเทศอื่นๆ ประชาชนซีเรียอาจไม่มีความโน้มเอียงที่ต้องการให้เกิดความรุนแรง แต่การกำเนิดของเสรีภาพ ซึ่งครั้งหนึ่งเคยปรากฏต่อหน้าของพวกเขา เป็นสิ่งที่ไม่สามารถลืมได้ง่ายๆ หรือถูกเอาชนะด้วยถ้อยคำประกาศของรัฐบาล หรือจากถ้อยแถลงของผู้นำที่อยู่บนหอคอยงาช้าง

เคยมีคนกล่าวไว้ว่า กำแพงเบอร์ลินจะไม่มีวันพังทลาย นายมูบารัคจะไม่มีวันก้าวลงจากตำแหน่ง และยังคงมีบางคนที่กล่าวว่าซีเรียจะไม่มีวันเปลี่ยนแปลง แต่หากว่าความเปลี่ยนแปลงนั้นเกิดขึ้นวันใดวันหนึ่ง ประชาชนชาวซีเรียอาจได้ลิ้มรสเสรีภาพอย่างแท้จริง