วันเพ็ญเดือนสาม ในปีแรกที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้นั้น เดิมทีเป็นวันที่คนเป็นพราหมณ์ไม่ว่าจะไปอยู่ที่ไหน ต้องกลับมาดูแลครูอาจารย์ครับ
ตกกลางคืนก็จะมีพิธีลอยบาป คืนนี้มีชื่อเรียกว่า ศิวาราตรี
คัมภีร์พุทธศาสนากล่าวถึงวันนี้ว่า เป็นวันที่พระอรหันต์ ที่ล้วนแล้วแต่บวชด้วยวิธี “เอหิ ภิกขุอุปสัมปทา” (จงเป็นภิกษุเถิด) จำนวนทั้งสิ้น 1,250 รูป ได้มาประชุมพร้อมกันต่อหน้าพระพุทธเจ้า
พระอรหันต์เหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นพราหมณ์มาก่อน เมื่อบวชแล้วก็แยกย้ายกันไปเผยแผ่พระพุทธศาสนา ถึงวันเพ็ญเดือนสาม ความคุ้นเคยตามนิสัยพราหมณ์ก็ต้องคิดถึงอาจารย์
กลับมาหาอาจารย์
คืนนั้นพระจันทร์เต็มดวง แสงจันทร์ส่องสว่างลงมาในบริเวณป่าไผ่ (วัดเวฬุวัน) บรรยากาศเป็นใจ พระอาจารย์ (พระพุทธเจ้า) ถือเป็นโอกาส วางหลักธรรมสำคัญ ความยาวเพียง 3 คาถาครึ่ง
สำนวนหลวงวิจิตรวาทการแปลไว้ในหนังสือศาสนาสากลเล่ม 2 ดังต่อไปนี้
การไม่ทำบาปทุกอย่าง ประกอบแต่สิ่งที่เป็นกุศล ทำใจของตนให้ผ่องใส...นี่คือคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย
พระพุทธเจ้าทั้งหลายตรัสว่า ขันติ คือความอดทนเป็นตบะอย่างยิ่ง นิพพานเป็นสิ่งสูงสุด บรรพชิตผู้ฆ่าและเบียดเบียนสัตว์อื่น ไม่ถือว่าเป็นสมณะเลย
การไม่ใส่ร้ายกันด้วยวาจา การไม่ประหัตประหารกัน การสำรวมในหลักธรรม รู้จักประมาณในการกินอาหาร การนั่งนอนในที่สงัด ประกอบความเพียรทางจิตอย่างสูง
นี่คือคำตอบของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย
หลักธรรมนี้เรียกว่าโอวาทปาติโมกข์ ชาวพุทธถือว่า เป็นตัวศาสนา หรือหัวใจศาสนา
ตอนนั้นพระสงฆ์มีเพียง 1,250 รูป ก็ยึดหลักธรรมนี้ไว้ ธรรมอื่นใดที่เบี่ยงเบนไปจากนี้ ไม่ถือว่าเป็นธรรมของพระอาจารย์คือพระพุทธเจ้า
ถือว่าวันมาฆบูชา เป็นวันจาตุรงคสันนิบาต มีเหตุสี่อย่างมาประจวบกัน พระจันทร์เต็มดวง พระอรหันต์ 1,250 รูปมาประชุมพร้อมกัน พระอรหันต์ล้วนแต่บวชด้วยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา
และในคืนที่พราหมณ์ประกอบพิธีศิวาราตรี ลอยบาป พระพุทธเจ้าก็ประกาศหลักสำคัญของพุทธศาสนา ซึ่งแตกต่างจากความเชื่อถือดั้งเดิม
หากจะนับเหตุอัศจรรย์ ผมเห็นอยู่ข้อสี่ ธรรมที่ทรงตอกเป็นหลักสำคัญไว้นั้น ยังยั่งยืนยาวนานกว่า 2,500 ปีแล้ว
วันนี้ วันมาฆบูชา มีเวลาก็ไปเข้าวัดทบทวนโอวาทปาติโมกข์กันบ้างนะครับ
บางคนอาจไม่เคยทำชั่ว ทำความดี แต่ยังทำใจให้เป็นสมาธิ...วางรักโลภโกรธหลงยังไม่ได้ ใจก็ยังไม่เคยว่าง ก็น่าจะเอาวันนี้แวะเวียนไปขอ “กรรมฐาน” จากอาจารย์
พระสงฆ์ไทยไม่ได้มีแต่ประเภทพระตุ๊ดพระแต๋วอย่างที่เป็นข่าว พระดีๆที่มีวัตรปฏิบัติบริสุทธิ์ผ่องใส มีภูมิธรรมพอจะสอนให้เข้าถึงความสุข สงบเย็นได้ มีให้เลือกอยู่มากมายหลายท่าน
ผู้ใดปฏิบัติธรรมตามหลักหัวใจศาสนา ถือกันว่า ผู้นั้นเห็นพระพุทธเจ้า
ที่ไหว้ๆกันในวันนี้ ดูจะยึดกันแต่ปาฏิหาริย์ ไหว้พระพุทธรูปแล้วก็ติดอยู่ที่เศษทองเหลือง ไว้พระสงฆ์ก็ติดอยู่แค่ชายผ้าเหลือง.
กิเลน ประลองเชิง
