ตามรอยหมอด็อดด์ แกะรอยคิดไทยอัลไต

ที่มา ไทยรัฐ

รากความคิดที่ว่า คนไทยมาจากเทือกเขาอัลไตนั้น หลงโทษกันว่ามาจากหมอด็อดด์ ซึ่งเป็นหมอสอนศาสนาชาวอเมริกัน แท้จริงเรื่องนี้...เป็นอย่างไร

หมอด็อดด์ ชื่อเต็มๆว่า สาธุคุณ วิลเลียม คลิฟตันด็อดด์ เข้ามาพำนักที่จังหวัดเชียงรายระหว่าง พ.ศ.2429 จนถึง พ.ศ. 2461 ต่อมาเดินทางไปเชียงรุ่ง แล้วไปเสียชีวิตที่เชียงรุ่งนั้นเอง

ตลอดชีวิตหมอด็อดด์ เดินทางไปเผยแผ่คริสต์ศาสนาในถิ่นต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นถิ่นที่มีคนพูดภาษาตระกูลไต ระหว่างการเดินทาง ท่านได้บันทึกไว้ทั้งวิถีการดำเนินชีวิต ความเชื่อ วัฒนธรรม ประเพณีเอาไว้อย่างน่าศึกษา

ข้อมูลเกี่ยวกับคนพูดภาษาตระกูลไตนั้น หมอด็อดด์ได้เขียนออกมาเป็นรายงาน ต่อมาจัดพิมพ์เป็นหนังสือ ชื่อ “The Tai Race : Elder Brother of the Chinese”

แบ่งเนื้อหาเป็น 17 บท หนังสือเล่มนี้ แม้จะเล่าถึงคนพูดภาษาตระกูลไตเผ่าต่างๆ แต่ก็ไม่มีระบุว่า คนไทยย้ายถิ่นมาจากภูเขาอัลไตแต่อย่างใด

เพื่อความกระจ่างในเรื่องนี้ มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย กระทรวงวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย และอีกหลายหน่วยงาน ร่วมกันจัดวงเสวนาทางวิชาการ เรื่อง ชนชาติไทย ของหมอด็อดด์ในความรับรู้ของคนไทย

นายธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ กรรมการผู้จัดการสำนักพิมพ์ต้นฉบับ ผู้มีหนังสือหมอด็อดด์ฉบับแปลแล้วจัดพิมพ์แต่ละครั้ง รวมทั้งหนังสืออื่นๆ ที่เกี่ยวข้องบอกว่า

“หมอด็อดด์ท่านกล่าวรวมๆ ไว้เพียงว่า คนไทยมีเชื้อสายมาจากมองโกล อาศัยอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของมณฑลเสฉวนเท่านั้น

ท่านไม่ได้ระบุว่า คนไทยตั้งถิ่นฐานอยู่จุดไหน”

อาจด้วยความคิดนี้ “ขุนวิจิตรมาตรา ได้นำเอาข้อมูลมาแต่งหนังสือประกวด ชื่อหนังสือว่า หลักไทย ซึ่งเป็นหนังสือที่ได้รับรางวัล เนื้อหาพูดทำนองว่า คนไทยเป็นชาติเก่าแก่กว่า 4,000 ปี มีเชื้อสายมาจากมองโกล อาศัยอยู่แถบเทือกเขาอัลไต

เป็นการระบุไปเลยว่า อยู่ที่เทือกเขาอัลไต แต่ก็พูดเรื่องนี้ประมาณบรรทัดเศษๆเท่านั้น นอกจากนี้อีกประมาณ 400 ถึง 500 หน้า พูดถึงเรื่องอื่น”

แต่ที่มาเป็นทฤษฎีนั้นเพราะว่า ต่อมา “หลวงวิจิตวาทการซึ่งมีความเป็นชาตินิยม นำเอาข้อความนั้นมาแต่งเพลง ทำเป็นบทละคร และออกอากาศทำให้คนทั่วไปรู้กันอย่างแพร่หลาย และต่อมาก็บรรจุไว้ในตำราเรียนด้วย”

นายธงชัยบอก

ปรากฏการณ์ที่หยิบเอาเนื้อหาบางบรรทัดของประวัติศาสตร์ออกมา แล้วบิดมุมเพื่อใช้เป็นประโยชน์ในทางการเมืองนี้ อาจารย์ชาญวิทย์ เกษตรศิริ อดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์บอกว่า “เป็นการมั่วของนักประวัติศาสตร์ไทย เพราะไม่อ่านเอกสาร ได้แต่ฟังเสียงเล่าต่อๆกันมา”

และยังบอกว่า การที่หนังสือเล่มนี้ชื่อว่า “The Tai Race: Elder Brother of the Chinese” แปลว่า ชนชาติไทย พี่อ้ายของจีน มันดูยิ่งใหญ่ เข้ากับความเป็นอีโก้ มันจี้จุดอีโก้ของเราในเวลานั้นพอดี

อาจารย์ชาญวิทย์บอกว่า “เผลอๆคนไทยไม่ได้สนใจคนไทกลุ่มอื่นๆ ด้วยซ้ำไป แต่เพราะการนำไปสร้างวาทกรรม คนส่วนใหญ่จึงสนใจ และเราก็มักโทษว่าหมอด็อดด์บอกว่า คนไทยมาจากภูเขาอัลไต ทั้งๆที่ท่านไม่ได้พูดไว้เลยด้วยซ้ำ”

ดังนั้น หมอด็อดด์จึงกลายเป็นจำเลยทางประวัติศาสตร์ไป ทั้งๆที่ท่านไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรเลย กับทฤษฎีภูเขาอัลไต

ทรรศนะของอาจารย์ชาญวิทย์ สอดคล้องต้องกันกับนายทองแถม นาถจำนง หรือโชติช่วง นาดอน นักแปล นักเขียน และบรรณาธิการหนังสือพิมพ์

ทองแถมปูพื้นก่อนว่า “หมอด็อดด์มาอยู่เชียงรายเมื่ออายุ 29 ปี ต่อมาเดินทางไปอยู่เชียงรุ่ง แล้วก็เสียชีวิตที่นั่น ข้อมูลของหมอด็อดด์นอกจากได้รับด้วยตนเองแล้ว ยังนำเอาข้อมูลของคนอื่นๆมาประกอบด้วย”

หมอด็อดด์สำรวจพบว่า มีคนใช้ภาษาตระกูลไตมาก ท่านจึงให้ศาสนจักรศึกษาวิจัย เพื่อเผยแผ่คริสต์ศาสนาให้กับคนพูดภาษาตระกูลไตในกลุ่มต่างๆ

การนำผลงานของท่านมาใช้ สมัยนั้น จอมพล ป. พิบูล-สงคราม กำลังสร้างกระแสนิยมเรื่องประวัติศาสตร์ชาติไทย เมื่อเห็นว่าสอดคล้องต้องกันกับนโยบายรัฐบาลไทย ความเชื่อจึงนำมาปลูกฝังลึกแน่น

ทั้งๆที่ “งานในส่วนประวัติศาสตร์ชนชาติไทของหมอด็อดด์ เป็นเรื่องผิดพลาดเกือบจะทั้งหมด จำเป็นที่จะต้องรื้อและทำความเข้าใจใหม่”

พลางวอนว่า “เรื่องทฤษฎีทางประวัติศาสตร์อย่าไปโทษหมอด็อดด์ เลย หนังสือของท่านฝรั่งก็ไม่ได้ให้ค่าอะไร แต่คนไทยที่ให้ค่านั้นเพราะว่า ไปตรงกับความต้องการใหญ่ของเราพอดี เลยนำมาให้ค่า ให้ความสำคัญ” ทองแถมบอก

สำหรับการเดินทางของหมอด็อดด์ ดร.บุญยงค์ เกศเทศ บอกว่า หมอด็อดด์จะไปตามเมืองต่างๆที่ไม่เจริญ เพราะเมืองที่เจริญแล้ว มักมีศาสนาของตนเองแล้ว ยากต่อการเผยแผ่ศาสนา หมอด็อดด์คิดว่าไม่ได้ผล

แต่การเดินทางเข้าไปยังหมู่คนไทย ส่วนใหญ่ก็ไม่ได้ผล เพราะคนไทยมักนับถือพุทธศาสนาอยู่ก่อนแล้ว แต่ยกเว้นเมืองหย่า ซึ่งอยู่ที่คุนหมิง ประเทศจีน เรื่องนี้ อาจารย์ เลหล้า ตรีเอกานุกูล อาจารย์คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย บอกว่าเธอเป็นหลานของลูกหาบหมอด็อดด์

เธอเล่าว่า คราวหมอด็อดด์ออกเดินทางไปเผยแผ่ศาสนา ท่านนำเอาคนเมืองไปด้วย เพราะคนเมืองจะพูดภาษาไทยได้ เมื่อไปประกาศพระธรรมที่เมืองหย่า ซึ่งอยู่ที่คุนหมิง ชาวไตหย่ากลุ่มนี้ก็รับคริสต์ศาสนา

“คนที่นั่น เขาเรียกหมอสอนศาสนาว่าคนไล่ผี เพราะนับถือพระเจ้าแล้วก็จะไม่ถือผี”

อาจารย์บอกว่า หมอด็อดด์ให้ชาวไตหย่าเป็นลูกหาบเมื่อกลับมาเชียงราย “ต้องเดินเท้ากันมาทั้งหมดเลย เพื่อมาส่งท่านที่เชียงราย และช่วงที่ไปอยู่ที่เมืองไตหย่า คนเมือง (ลานนา) ก็เล่าให้ฟังว่า เมืองไทยน่าอยู่ ปลูกข้าวได้ผลดี เมื่อมาเห็นก็พบว่าน่าอยู่จริงๆ เมื่อกลับไปอีกรอบหนึ่ง ก็พากันเข้ามาอยู่อีก”

ในช่วงนั้น “จีนกำลังจะเปลี่ยนเป็นคอมมิวนิสต์ด้วย มีลูกชายหลายคนของหมู่บ้านไม่อยากจะเป็นทหารก็หนีกันมา มากันหลายรุ่น และบางรุ่นไม่มาถึงไทย แวะอยู่ที่เมืองยอง เพราะฉะนั้นเราจึงมีญาติอยู่ที่เมืองยอง ในประเทศพม่าด้วย”

หมอด็อดด์ มิได้เป็นต้นทฤษฎีที่บอกว่า คนไทยมาจากเทือกเขาอัลไตอย่างสิ้นเชิง แต่ความรู้ของหมอด็อดด์เรื่องคนไทย นำไปสู่การตีความและ “เติมความ” เพื่อบิดมุมมารับใช้การเมือง

ความรู้ผิดๆเหล่านั้น นำมาซึ่งความเชื่อผิดๆ เพี้ยนๆ ก่อนกลายเป็นประวัติศาสตร์อันบิดเบี้ยวไม่เข้าร่องรอย

ผศ.กาญจนี ละอองศรี สรุปเรื่องนี้ว่า “เราอาจรีบสรุปเพื่อสนองความต้องการของเรามากเกินไป”

ประเด็นบิดประวัติศาสตร์เพื่อรับใช้การเมืองนี้ กรณีเขาพระวิหารที่ผ่านมาสดๆร้อนๆ ก็ไม่ต่างกัน.